همانگونه که خداوند در قرآن فرموده اند (وَ مٰا خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الإنْسَ إلّٰا لِیَعْبُدونَ)(الذّاریات/۵۶) مهمترین دلیل آفرینش انسان عبادت و بندگی پروردگار و در نهایت تقرّب و نزدیک شدن به او است. شکّی نیست که نخستین و بهترین راه بندگی خداوند شناخت یا همان معرفت ایشان است و اساساً پرستش بدون شناخت ارزشی نخواهد داشت. انتخاب رشته الهیّات و معارف اسلامی در دانشگاه کمک می کند تا دانشجو بتواند راه های شناخت و بندگی پروردگار را کسب کرده و علاوه بر اینکه خود به سعادت دنیوی و اخروی می رسد، می تواند به دیگران هم در شناخت و رستگاری در این مسیر یاری برساند.
متأسّفانه این رشته برخلاف بسیاری دیگر از رشته های پررونق، از بازار کار چندان چشمگیری برخوردار نیست و بیشتر این علاقه و دغدغه شخصی هر داوطلب هست که انگیزه ای برای او می شود تا این رشته را انتخاب کند. امّا از آنجا که دین رسمی کشور ما اسلام است تحصیل در این رشته دارای ارزش خاص خود می باشد؛ زیرا در قرآن علاوه بر اینکه برای دانش (به طور کلّی) ارزش و جایگاه بسیار بلندی قائل شده است، درباره ی اهمّیّت کسب علوم دینی (به ویژه اسلام) نیز تأکید خاصی صورت گرفته است به طوری که خداوند فرموده: وَ مٰا کانَ المُؤمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کآفَّهًج فَلَوْلا نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طاٰئِفَهٌ لِّیَتَفَقَّهوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِروا قَوْمَهُم إذا رَجَعُوا إلَیهِم لَعَلَّهُم یَحْذَرونَ.(التوبه/۱۲۲) و سزاوار نیست که مؤمنان همگی رهسپار (جهاد) شوند. پس چرا از هر گروهی از آنان، عدّه ای رهسپار نمی شوند [ و عدّه ای نیز همراه پیامبر نمی مانند] تا [به سبب آنچه از او فرا می گیرند] در دین آگاهی بیابند و قوم خود را – وقتی به سویشان بازگشتند- بیم دهند؟ باشد که آنان [از کیفر الهی بترسند و] بپرهیزند. همچنین حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که می فرمایند: العِلمُ عِلمانِ، عِلمُ الأبدانِ و عِلمُ الأدیانِ. یعنی دانش [به طور کلّی] بر دو گونه [شاخه] است، دانش مربوط به جسم و بدن [پزشکی] و دانش مربوط به دین ها [دین شناسی یا شناخت ادیان].
از آنجایی که کتاب آسمانی دین اسلام (قرآن) به زبان عربی نوشته شده است، تسلّط بر زبان عربی (قبل از ورود به این رشته یا در طول تحصیل آن) اجتناب ناپذیر است. به ویژه اگر دانشجوی رشته الهیّات بخواهد این رشته را تا مرحله دکتری ادامه داده و در آینده متخصّص علوم دینی یا اسلام شناسی گردد. علاوه بر زبان قرآن که عربی است، بیشتر منابع اصلی و دست اول در مراجعه به کتاب های دینی نیز به زبان عربی نگارش یافته است. برای شناخت و فهم درست و عمیق آیات قرآن افزون بر تسلط بر زبان عربی، دیگر علوم مربوط به آن را نیز باید به درستی آموخت؛ علومی مانند: علم تفسیر قرآن، کلام، فقه، فلسفه، حدیث، رجال، شأن نزول و غیره. همانطور که گفته شد مهمترین و برجسته ترین کتابها و منابع در همه این علوم به زبان عربی است مانند تفسیر «المیزان» از علّامه طباطبایی که در حدود بیست جلد و به زبان عربی نوشته شده است، هرچند این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است اما برای کسی که رشته کار او الهیّات و معارف اسلامی است باید به اصل عربی آن رجوع کند.
علاوه بر اهمیت فراگیری زبان عربی در این رشته، تسلط بر زبان انگلیسی نیز بسیار ضروری است. به ویژه برای دانشجویان گرایش عرفان و ادیان دیگر یعنی دین شناسی یا دین پژوهی به طور عام نه فقط دین اسلام. زیرا برای شناخت ادیان دیگر سرزمین ها، دست کم باید به یکی از زبان های خارجی که مهمترین و جهانی ترین آن انگلیسی است تسلط داشت. یا وقتی دانشجویی بخواهد پس از متخصص شدن در علوم اسلامی یا اسلام شناسی آن را به دیگر سرزمین ها عرضه کند. ناگفته نماند که نیاز است با بسیاری از خاورشناسان (مستشرقین) بزرگ و آثار آنان آشنا باشد.
رشته الهیات و معارف اسلامی در دوره کارشناسی گرایش خاصی ندارد اما در مقطع کارشناسی ارشد دارای شش گرایش است:
۱. علوم قرآن و حدیث
۲. تاریخ فرهنگ و تمدّن ملل اسلامی
۳. ادیان و عرفان تطبیقی
۴. فلسفه و حکمت اسلامی
۵. فقه و مبانی حقوق اسلامی
۶. فقه شافعی
۱. علوم قرآن و حدیث
۲. علوم و معارف نهج البلاغه
۳. تفسیر تطبیقی
۱. فقه و مبانی حقوق اسلامی
۲. فقه و حقوق جزا
۳. فقه و مبانی حقوق و اندیشه امام خمینی
۴. فقه و حقوق خصوصی
۵. مذاهب فقهی
۶. فقه سیاسی (فقه روابط بین الملل)
۱. ادیان و عرفان
۲. مطالعات تطبیقی ادیان (گرایش الهیّات مسیحی)
۳. عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی
۴. تصوف و عرفان اسلامی
۵. ادیان غیر ابراهیمی(گرایش ادیان ایرانی)
۶. دین پژوهی
تاریخ و تمدّن ملل اسلامی (بدون گرایش)
۱. مذاهب کلامی
۲. شیعه شناسی
۳. حکمت متعالیه
۴. کلام امامیه
۵. کلام شیعه (گرایش امامت)
۶. وهّابیّت شناسی
۷. کلام
– فلسفه دین و مسائل جدید کلامی
– کلام تطبیقی
– کلام اسلامی
– یهود و مسیحیّت
– ادیان غیر ابراهیمی
۸. فلسفه اسلامی
۹. فلسفه و کلام اسلامی
۱۰. مذاهب اسلامی – تقریب
دکتری فقه شافعی (بدون گرایش)
۱. مدرسی اخلاق اسلامی
۲. مدرسی انقلاب اسلامی
۳. مدرسی تاریخ، فرهنگ و تمدّن اسلامی
۴. مدرسی مبانی نظری اسلام
۵. مدرسی معارف قرآن و حدیث
در نگاه نخست شاید اینگونه به نظر برسد که این رشته چندان بازار کار مناسبی ندارد؛ هرچند ممکن نسبت به دیگر رشته های پررونق گرایش های شغلی اندکی داشته باشد اما این به معنی نبود بازار کار برای این رشته نیست. چیزی که خیلی مهم است میزان توانایی و تخصص در زمینه مورد نظر است. اگر دانش آموخته این رشته بتواند در گرایش انتخابی خود بسیار موفق و سرآمد باشد قطعاً شغل مناسب خود را خواهد یافت. در زیر مهمترین شاخه های شغلی این رشته را نام می بریم:
۱. تدریس در حوزه های علمیه
۲. تدریس در دانشگاه
۳. استخدام در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (کارشناس امور فرهنگی)
۴. پژوهشگر دینی در کانون های پژوهشی (دین پژوهی)
۵. استخدام به عنوان دبیر دینی یا قرآن در آموزش و پرورش
۶. معلم دینی و قرآن در مدارس غیردولتی
۷. استخدام در وزارت امور خارجه (کارشناس امور دینی و فرهنگی)
۸. مشاغل امنیتی (گزینش یا کارگزینی، حراست و غیره)
۹. نهادهای حقوقی و مشاغل وابسته به آن (قوّه قضائیّه، وکالت و غیره)
۱۰. گفت و گو با ادیان مختلف، تبلیغات امور اسلامی
۱۱. همکاری های گسترده (با سازمان ها و نهادهای مختلف) در زمینه دینی
۱۲. رسیدگی به امور دینی اتباع
۱۳. بازدید از مراکز دینی کشورهای مختلف
۱۴. تبلیغ امور دینی به عنوان روحانی غیرمُلَبَّس یا غیرمُعَمَّم (روحانیانی که عبا و عمامه نمی پوشند)
۱۵. مدیریت مساجد و مکان های مذهبی مانند تولیت آستان مقدس امام و امامزادگان
۱۶. فعالیت در رسانه های فرهنگی و دینی مانند تلویزیون و رادیو
۱۷. مشاوره در امور ازدواج و خانواده
۱۸. برگزاری سخنرانی ها، همایش ها و کارگاه های دینی
۱۹. نگارش کتاب های دینی و مقالات گوناگون در مسائل مذهبی
۲۰. عضویت در گروه های شوری و مشاوره در زمینه های سیاست گذاری دینی و فرهنگی
۲۱. فعالیت به عنوان مدیرمسؤول، سردبیر یا نویسنده نشریات (روزنامه ها، مجلّه ها و غیره)
معارف اسلامی و مدیریت از گرایش های الهیّات و معارف اسلامی بوده و زیرمجموعه علوم انسانی می باشد. این رشته یک رشته شناور است که افراد با پیش زمینه های متفاوت می توانند آن را انتخاب نمایند.
برخی دانشگاه ها مانند دانشگاه امام صادق(ع) این رشته را با گرایش های زیر ارائه می نماید:
همچنین این دانشگاه در گرایش های دولتی و مالی در مقطع دکتری نیز دانشجو می پذیرد.
دانشگاه امام صادق(ع) به صورت کارشناسی ارشد پیوسته و دانشگاه جامِعَهُ المصطفی العالمیّه (ص) برای مقطع لیسانس در این رشته پذیرش دانشجو دارند.
سخن پایانی
برخلاف تصوّر همگانی نسبت به اینکه رشته معارف از بازارکار چندان مناسبی برخوردار نیست یا شغل های مرتبط با آن صرفاً در حوزه امور دینی است، باید گفت که بخش مهمّی از گرایش های شغلی این رشته با علوم قضایی و حقوقی مرتبط است.
حال که مختصری با رشته الهیات و معارف اسلامی آشنا شدید، بهتر است، اصول انتخاب رشته درست و اصولی را هم فرا بگیرید تا در انتخاب رشته خود موفق باشید. ما در نوشته ای با عنوان انتخاب رشته کنکور سراسری به این مهم پرداخته ایم.
منابع :
قرآن کریم با ترجمه حسین تاجی گله داری
www.hadith.inoor.ir
www.nomreyar.com
www.phdtest.ir
www.iranestekhdam.ir
www.daneshpezho.ir
www.pasokhbama.com
www.heyvagroup.com
اطلاعات شما هرگز با هیچ شخص ثالثی به اشتراک گذاشته نمی شود