در این نوشته سعی می کنم عزیزان علاقمند به اطلاع از سیستم های آموزشی در ایران قبل و پس از انقلاب را به صورت مختصر با این سیستم ها آشنا کنم. مزایایی که داشتند و نیز معایبی که منجر به تغییر آنها شده را مختصر بررسی کنم.
در نظام های آموزشی ایران، حداقل سن ورود به مدرسه و شروع دوره دبستان یا مقطع ابتدایی، 6 سال تمام و آغاز 7 سالگی است. گرچه اولیا دانش آموز می توانستند از یک سال قبل تر، دانش آموز را در دوره پیش دبستانی یا آمادگی ثبت نام کنند که البته قبلا ثبت نام در این دوره کاملا اختیاری بود اما چند سالی است که بحث هایی وجود دارد که ثبت نام در دوره پیش دبستانی را اجباری و مدارس ابتدایی را مجری برگزاری این دوره ها کنند.
تحصیل در 12 سال آموزشی و تا دریافت مدرک دیپلم برای تمام دانش آموزان اجباری و رایگان است. گر چه هر چه به این سال ها نزدیک تر شده ایم، تعداد مدرسه های پولی یا شهریه بگیر با عناوین مختلف بیشتر شده و تنها مدارس دولتی هستند که از دانش آموزان شهریه دریافت نمی کنند. به رغم این موضوع، مدرسه های دولتی چون با کمبود بودجه مواجه هستند هم، با عناوین مختلفی اعم از کمک اختیاری به مدرسه و … از دانش آموزان پول دریافت می کنند و حتی گاه به اجبار.
ناگفته نماند با وجود اینکه تحصیل در مقاطع تحصیلی تا دیپلم برای همه دانش آموزان اجباری است، اما به دلیل عدم حمایت از خانواده های ضعیف و فقیر، بسیاری از فرزندان این خانواده ها، بنا به دلایلی همچون کاهش هزینه های حتی اندک تحصیل در مدارس دولتی، کار کردن دانش آموزان و کمک به اقتصاد خانواده، فقر فرهنگی و بد سرپرستی و … ، بسیاری از این دانش آموزان که تعداد آنها سال به سال هم، همپای افزایش تورم و فشارهای اقتصادی، یا از تحصیل باز می مانند یا مجبور به ترک تحصیل می شوند.
در مقاله ای دیگر به انواع مدارس دولتی و غیر دولتی پرداخته ایم که با انتخاب لینک زیر می توانید، از آن مطلع شوید.
در این نظام آموزشی که از اوایل قرن 14 شمسی یعنی قبل از 1310 شروع شده بود و به مدت بیش از چهل سال و تا سال 1346 ادامه داشت، کلا دو مقطع آموزش ابتدایی و دبیرستان وجود داشت. هر کدام از این مقاطع آموزش 6 سال بودند. دانش آموزان پس از گذراندن موفق همه 12 سال تحصیلی، موفق به اخذ مدرک دیپلم می شدند.
به دلایل مختلفی که جای طرح آن در اینجا نیست، تعداد کمی از دانش آموزان موفق به اخذ دیپلم می شدند و به همین دلیل، ورود به دانشگاه که کنکوری برای آن، تا سال 1342 وجود نداشت راحت تر بود. در سال 1342 به دلیل تمایل عده زیادی از دانش آموزان برای ورود به دانشگاه، اولین کنکور برگزار شد و بیبش از 47 هزار نفر دیپلمه، در آن شرکت کردند.
لازم می دانم اضافه کنم با وجود این که اولین دانشگاه جهان، به نام گندی شاپور یا جندی شاپور در ایران بیش از 1700 سال پیش و در عهد ساسانیان و حوالی شهر امروزی دزفول خوزستان، بنیان گذاشته شده بود و اولین دانشگاه مدرن ایرانی به سبک آموزش اروپایی در سال 1230 هجری شمسی به دستور میرزا تقی خان امیر کبیر و در تهران، به نام مدرسه دارالفنون پایه گذاری شده بود، اولین دانشگاه در تاریخ معاصر ایران به درخواست پروفسور حسابی و دستور رضاشاه پهلوی در تهران ساخته شد و به نام دانشگاه تهران معروف شد که هم اکنون هم یکی از مهمترین دانشگاه ها و شاید هم مهتمرین دانشگاه کشور است.
در این نظام آموزشی که با تبعیت از نظام آموزشی موفق کشور فرانسه، از سال 1346 اجرایی شد، سه مقطع آموزشی پیش بینی شده بود : ابتدایی که 5 سال تحصیلی داشت از اول تا پنجم، راهنمایی که دارای سه سال تحصیلی بود، از هفتم تا نهم و دبیرستان که 4 سال تحصیلی بود از اول دبیرستان تا چهارم دبیرستان.
دانش آموزان می بایست تمام 12 سال تحصیلی را با موفقیت پشت سربگذارند و موفق به اخذ مدرک دیپلم شوند. وجه اشتراکی که بین این دو نظام آموزشی وجود داشت این بود که دانش آموز در صورتی می توانست به سال بعد تحصیلی ارتقا پیدا کند که تمام دروس سال تحصیلی فعلی خود را با نمره قبولی، گذرانده باشد، در غیر اینصورت یک سال دیگر می بایست در همان پایه، همه دروس را بخواند و نمرات قبولی را مجددا کسب کند، به این دانش آموزان ، دانش آموزان دو ساله گفته می شد، اما اگر این بار هم حتی اگر یک درس افتاده داشتند، می بایست ترک تحصیل کنند و بعدها در مدارس بزرگسالان به صورت شبانه تحصیل کنند.
در این دو سیستم یا نظام آموزشی دانش آموزان سه مرتبه در سال و به فاصله سه ماه ، تمام درس ها را امتحان می داند. به هر کدام از نوبت های امتحانات، ثلث گفته می شد، مثلا ثلث اول، ثلث دوم، ثلث سوم که امتحانات خردادماه در ثلث سوم برگزار می شد.
امتحانات ثلث سوم برای پایه های پنجم ابتدایی یا دبستان، سوم راهنمایی یا نهم و سال چهارم دبیرستان به صورت نهایی و سراسری برگزار می شد و از اهمیت فراوانی برخوردار بود.
این نظام آموزشی در واقع همان نظام آموزشی قبل از انقلاب بود که به همان شکل البته با تغییر محتوا تا سال 1370 ادامه پیدا کرد. این سیستم امروزه به سیستم یا نظام آموزشی قدیم معروف است.
در این نظام آموزشی چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، فلسفه وجودی مقطع راهنمایی با دوره تحصیلی سه ساله، به مانند کشور فرانسه، کشف استعداد های دانش آموزان و راهنمایی آن ها به رشته ای در مقطع متوسطه، که دانش آموز در آن رشته هم استعداد و توانایی لازم را داشته باشد و هم علاقه کافی. به این ترتیب تربیت نیروی انسانی متخصص برای سال های آتی کشور می توانست امتیاز مناسبی باشد.
اما متاسفانه به دلایل متعددی که شاید جای طرح آن ها در اینجا نباشد و مجالی و مقالی دیگر می طلبد، این هدف برآورده نشد و عملا دوره راهنمایی از فلسفه وجودی خود بسیار فاصله گرفت و آن کارآمدی لازم را نداشت. به همین دلیلی در سالهای بعد و با تغییر نظام های آموزشی، حداقل عنوان مقطع راهنمایی حذف شد ولی به نظر روح آن در سیستم ها و نظام های حاضر، جاری است.
با کنار گذاشته شده این نظام آموزشی که همچنانکه عرض کردم، بعدها به نظام آموزشی قدیم معروف شد، نظام آموزشی جدیدی متولد شد که به نظام جدید آموزشی معروف شده است. نظام جدید در داخل خودش تا به امسال یعنی سال 1402 ، دو بار پوست اندازی کرده و تغییر نظام انجام شده است. در زیر به معرفی این نظام ها و معایب و مزایای هر کدام پرداخته خواهد شد.
مزایای نظام آموزشی 4-3-5 یا نظام قدیم :
معایب نظام آموزشی 4-3-5 یا نظام قدیم :
در این که به صورت 1-3-3-5 بود، دانش آموزان دروه ابتدایی و دبستان را در 5 سال، راهنمایی را در 3 سال و دبیرستان را هم در 3 سال می گذراندند و دیپلم می گرفتند. اما دانش آموزانی که قصد ورود به دانشگاه را داشتند 1 سال هم به عنوان دوره پیش دانشگاهی که جدا از دبیرستان بود می گذراندند.
این نظام آموزش در دهه 70 یعنی از سال 1370 تا 1379 به کار گرفته شد ولی به دلیل معایبی که داشت با نظام آموزشی سالی واحدی جایگزین شد.
این نظام به این دلیل ترمی واحدی نامیده می شد که هر سال تحصیلی به سه ترم تقسیم می شد. ترم اول از اول مهر تا آخر دی ماه، ترم دوم از اول بهمن تا آخر اردیبهشت و ترم سوم از اول خرداد تا آخر شهریور. این سه ترم به نام ترم های مهر و بهمن و خرداد نامیده می شدند.
دانش آموزان اگر در ترم اول درسی را نمی توانستند بگذرانند این فرصت را داشتند که در دو ترم بعدی آن درس را پاس کنند. ولی حتی اگر این اتفاق هم نمی افتاد و دانش آموز نمی توانست در طی یکسال و سه ترم آن درسی را پاس کند، می توانست در سال تحصیلی جدید به پایه بعدی ارتقا یابد، اما بالاخره می بایست درس یا درس های مانده را پاس کند تا بتواند دیپلم خود را اخذ کند. به همین ترتیب اگر دانش آموز در ترم دوم یکسال تحصیلی نمی توانست درسی یا درس هایی را پاس کند در ترم سوم همان سال تحصیلی این فرصت به او داده می شد که همان درس را مجددا امتحان دهد تا پاس کند، اما اگر باز هم این اتفاق نمی افتاد ، مانع از ارتقا پایه تحصیلی دانش آموز در سال تحصیلی بعدی نمی شد.
در این نظام آموزشی، دوره یک ساله پیش دانشگاهی در دو ترم برگزار می شد. دوره پیش دانشگاهی فقط برای دانش آموزان رشته های نظری ریاضی فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی برگزار می شد و هنرستان های فنی و حرفه ای و کاردانش، دوره پیش دانشگاهی نداشتند. مهمترین درس ها برای شرکت در کنکور های ورودی به دانشگاه ها، در همین دوره یکساله پیش دانشگاهی ارائه می شد و بیشترین سئوالات کنکور سراسری هم از درس های ارائه شده در این دوره تحصیلی یکساله طرح می شد.
مزایا نظام آموزشی 1-3-3-5 ترمی واحدی :
معایب نظام آموزشی 1-3-3-5 ترمی واحدی :
نظام آموزشی جدید 1-3-3-5 سالی واحدی از سال 1380 جایگزین نظام آموزشی جدید 1-3-3-5 ترمی واحدی شد تا بتواند معایب آن را رفع و مزایای آن را تقویت کند و نظام آموزشی بهتری را تجربه کنیم و از این سرگردانی نداشتن یک سیستم یا نظام آموزشی صحیح و کم عیب و نقص و فراگیر که بتواند مزایای بیشتر و معایب کمتری داشته باشد، رها شویم. اما باز هم این سیستم نتوانست انتظارات را برآورده کند و به همین جهت بعد از چند سال اجرا مجددا تغییر کرد و جای خود را به سیستم یا نظام آموزشی 3-3-6 داد. برویم و با این سیستم آموزشی و مزایا و معایب آن آشنا شویم :
این نظام آموزشی همانند نظام آموزشی ترمی واحدی، دارای یک مقطع آموزشی ابتدایی یا دبستان پنج ساله، یک مقطع راهنمایی سه ساله، یک مقطع آموزش متوسطه 3 ساله و یک دوره پیش دانشگاهی 1 ساله بود.
در نظام آموزشی سالی واحدی همانند نظام آموزشی ترمی واحدی، دانش آموزان دوره متوسطه پس از گذراندن سه سال تحصیلی و پاس کردن تمام درس های آن سه سال، موفق به اخذ مدرک دیپلم می شدند، اما اگر قصد داشتند، در دانشگاه و در مدارج عالی ادامه تحصیل دهند، می بایست دوره یکساله پیش دانشگاهی را هم بگذرانند.
در این نظام آموزشی و در مقطع متوسطه، در هر سال تحصیلی تعدادی واحد درسی به دانش آموز داده می شد و دانش آموز می بایست آن واحد ها را در دو ترم یا نیمسال، با موفقیت می گذراند، در غیر اینصورت نمی توانست به پایه بعدی و بالاتر راه یابد.
مزایا نظام آموزشی 1-3-3-5 سالی واحدی :
معایب نظام آموزشی 1-3-3-5 سالی واحدی :
این نظام آموزشی که در حال حاضر یعنی سال تحصیلی 1403-1402، در حال اجراست و چند سال از اجرای آن می گذرد، دارای دو مقطع آموزشی ابتدایی و متوسطه است. هر کدام از این مقطع ها دارای 6 سال تحصیلی بوده و هرکدام به دور دوره اول و دوم تقسیم می شوند. مثلا مقطع ابتدایی یا دبستان به دوره دوره سه ساله از اول تا سوم ابتدایی و از چهارم تا ششم ابتدایی تقسیم شده است. همچنین مقطع متوسطه به دور دوره متوسطه اول از هفتم تا نهم و دوره دوم متوسطه از دهم تا دوازدهم تقسیم شده است. به همین دلیلی هم هست گاهی به این سیستم یا نظام آموزشی، نظام آموزشی 3-3-3-3 هم گفته می شود.
در این سیستم آموزشی، سیستم ارزیابی و ارزشیابی تحصیلی دانش آموزان، در مقطع شش ساله ابتدایی به صورت کیفی و در مقطع شش ساله متوسطه به صورت کمی یا نمره دهی می باشد.
مزایای نظام آموزشی 3-3-6 :
معایب نظام آموزشی 3-3-6 :
این نوشته همچنان در حال تکمیل است ….
اطلاعات شما هرگز با هیچ شخص ثالثی به اشتراک گذاشته نمی شود