برای دانش آموزان دبیرستانی و داوطلبان کنکور، آشنایی با رشته های مرتبط با گروه آزمایش آنها، از اهمیت زیادی برخوردار است. چون به انتخاب صحیح و اصولی رشته آنها کمک فرآوانی خواهد کرد. علاوه بر ایشان این نوشته می تواند راهنمایی هم بر دانشجویان رشته ها زبان عربی با هر گرایشی، محسوب شود که بتوانند خود را از همین الان که دانشجو هستند برای بازار کار پس از دانش آموختگی آماده کنند.
زبان عربی یکی از زبانهای کهن و اصیل در جهان است. این زبان یکی از شاخه های زبان سامی(منسوب به سام فرزند نوح پیامبر) می باشد. تاریخ این زبان به بیش از۱۵۰۰ سال می رسد. در یک تقسیم بندی کلی زبان عربی به دو دوره پیش از اسلام و پس از آن قابل دسته بندی شده است. پیش از اسلام نیز زبان عربی به دو دسته شمالی (زبان سرزمینهای حجاز و مردم قُرَیش) و جنوبی (زبان مردم یمن کنونی یا قَحطانی) تقسیم می شود. زبان جنوبی تحت تاثیر زبان مصریان باستان و تمدن فنیقی قرار داشت که با پیدایش اسلام و نزول قرآن و سپس فتوحات و گسترش آیین آسمانی به سرزمین های عربی و سایر نقاط جهان فراگیر شده و به نوعی زبان کلاسیک به شمار می رود که اکنون همه سرزمین های عربی را دربرگرفته است.
بر اساس آمار و اطلاعات این زبان یکی از ۶ زبان سازمان ملل متحد است و ۲۷ کشور جهان با بیش از ۴۰۰ میلیون نفر با آن سخن می گویند. زبان عربی مانند زبان فارسی، انگلیسی یا هر زبان دیگری به طور کلی دارای دو گویش است؛ یکی زبان رسمی که در اخبار، روزنامه ها و مجله ها، رادیو و تلویریون، کتاب و مقاله و اسناد و… استفاد می شود که به آن زبان عربی فصیح (اللُّغَهُ العَرَبِیَّهُ الفُصحیٰ) گفته می شود و دیگری گویشی است که در میان مردمان کوچه و بازار و میان اعضای خانواده و دوستان به کار می رود که به آن زبان عربی عامیانه (اللُّغَهُ العَرَبِیَّهُ العامِیَهُ أو الدّارِجَهُ) می گویند. زبان رسمی یا همان فصیح در همه کشورهای عربی تنها به یک صورت به کار می رود به طوری که همه مخاطبان عربی زبان آن را می فهمند. اما زبان عربی عامیانه در هر کشور با کشور دیگر تفاوت دارد. مثلاً زبان عامیانه عراق با زبان عامیانه مصر تفاوت دارد؛ با اینکه هر دو کشور عربی هستند. زبان عامیانه دارای ۱۳ لهجه و گویش های گوناگون می باشد.
برای پاسخ به این پرسش که چرا باید زبان عربی را فراگرفت دلایل زیادی می توان برشمرد که در این بخش برخی از این دلایل را نام می بریم:
همانطور که در بخش قبل گفته شد ششمین زبان رسمی سازمان ملل متحد است. برای هرکسی خوشایند یا به نوعی وسوسه انگیز است که با یکی از زبان های زنده دنیا آشنایی داشته باشد؛ زبانی که بیش از۴۰۰ میلیون نفر از ۲۷ کشور جهان با آن سخن می گویند.
به علت پیوند ناگسستنی زبان عربی و فارسی بسیاری از اشعار شاعران ما به زبان عربی سروده شده است و همچنین واژه های عربی در سروده های شاعران (به ویژه شاعران کلاسیک) به فراوانی یافت می شود. از این رو برای فهم درست دیوان شاعران یا کتاب های نثر کهن مانند تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه به دانستن زبان عربی نیازمندیم.
بعد از اسلام زبان عربی به مدت چند سده زبان رسمی در نگارش آثار گوناگون در زمینه های پزشکی، فلسفه، تاریخ، جغرافیا، ریاضی و … بوده است و کتاب های بزرگ ما مانند قانون و شِفا از بو علی سینا، تحقیق ما للهند و التفهیم از ابوریحان بیرونی، الحاوی فی الطب از زکریای رازی و دیگر آثار به زبان عربی نوشته شده که برای فهم و استفاده از آنها ناگزیر به دانستن زبان عربی هستیم.
یکی دیگر از عواملی که فراگیری زبان عربی را بر ما توجیه می کند شرایط جغرافیایی و همسایگی ایران با کشورهای عربی است. ایران از سمت غرب و همچنین از نظر منطقه ای (خاورمیانه) با چندین کشور عربی در ارتباط است. لزوم آگاهی از آنچه که در کشورهای همسایه و منطقه می گذرد می تواند دلیل دیگری برای فراگیری این زبان باشد.
بیشتر کشورهای عربی به علت دارا بودن منابع بزرگ نفت و گاز از سرمایه های سرشاری برخوردار هستند. اما با وجود ثروت فراوان در ساخت و تولید بسیاری از نیازمندی ها مانند لبنیات و محصولات مرتبط با آن وابسته به واردات هستند. این موضوع دلیل بسیار خوبی می تواند باشد تا صنایع خصوصی و دولتی بتوانند تولیدات خود را به آنها بفروشند و سرمایه های کلانی به دست آورند.
ما ایرانیان برای فهم درست دین خود باید زبان عربی را بشناسیم؛ زیرا نماز، قران، دعاها و سایر اعمال دینی ما به زبان عربی است. بدون شناخت زبان عربی از بزرگترین منبع علمی که خداوند تحت عنوان قرآن بر ما فرستاده و همچنین احادیث و روایات پیشوایان مذهب خود محروم خواهیم ماند.
یکی از مهم ترین دلایل آشنایی و فراگیری زبان عربی مبحث ترجمه است؛ زیرا ترجمه هم به عنوان یکی از شاخه های درسی در دانشگاه ها و پژوهشگاه های دنیا به صورت آکادمیک تدریس قرار می شود و هم به عنوان یک شغل و منبع اقتصادی در بازار کار می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
زبان عربی در دانشگاه (در کنار زبان های انگلیسی، فرانسوی، روسی، آلمانی و…) زیر مجموعه زبان های خارجی جای می گیرد و خوشبختانه از آن دسته رشته های دانشگاهی است که از دوره کارشناسی تا دکتری (بدون نیاز به تغییر رشته یه با واسطه ی رشته های دیگر) امکان تحصیل وجود دارد. گرایش های این زبان به شرح زیر است:
زبان و ادبیات عربی، مترجمی زبان عربی، آموزش زبان عربی
زبان و ادبیات عربی، مترجمی زبان عربی، آموزش زبان عربی
زبان و ادبیات عربی، مطالعات ترجمه عربی
البته به این نکته توجه داشته باشید که همه دانشگاه های کشور در همه مقاطع گرایش های بیان شده را پوشش نمی دهند، تنها برخی از دانشگاه ها هستند که گرایش های مختلف را در خود جای داده اند. مثلاً در گرایش ترجمه، دانشگاه اصفهان و دانشگاه تهران (پردیس فارابی دانشگاه تهران واقع در قم) این زیرشاخه را دارا هستند.
در کنار علاقه مندی و احساس نیاز به انتخاب یک رشته تحصیلی، یکی از مهمترین دلایل در برگزیدن رشته دانشگاهی موقعیت شغلی یا همان بازار کار می باشد؛ زیرا هر دانشجویی افزون بر اینکه علاقه شخصی خود را در انتخاب یک رشته دنبال می کند، خواه ناخواه باید به جنبه اقتصادی آن رشته در آینده و بعد از دانش آموختگی توجه کند. به ویژه دانشجویانی که در دانشگاه های غیر دولتی تحصیل کرده اند و هزینه های فراوانی در هر دوره پرداخت نموده اند بتوانند شغلی یافته که جبران مبالغ آنها باشد. در زیر چند نمونه از مهمترین مشاغل مربوط به رشته عربی را بیان میکنیم:
دبیری یا معلمی عربی برای برخی از داوطلبان هدف دوست داشتنی و ارزشمندی است که با قبولی در این رشته هم می توانند از شغل مناسب و جنبه اقتصادی آن برخوردار شوند و هم از یک جایگاه علمی و فرهنگی که بسیار مورد احترام نیز می باشد.
البته بیان این نکته در این بخش بسیار لازم است و آن اینکه برای قبولی در رشته دبیری عربی (یا به طور کلی دیگر رشته های معلمی) به یکی از دو شیوه می توان اقدام کرد:
شیوه نخست: شرکت در آزمون دبیری یا همان دانشگاه فرهنگیان است که پس از پذیرش در آزمون و گذراندن دوره چهارساله، داوطلب به عنوان معلم استخدام شده و می تواند تدریس خود را در مدارس دولتی آغاز کند و از حقوق سایر مزایای آن بهره مند گردد.
شیوه دوم: انتخاب یکی از گرایش های زبان عربی و تحصیل در دانشگاه است که پس از گذراندن هر یک از مقاطع کارشناسی یا ارشد یا دکتری (در صورت نیاز آموزش و پرورش و در صورت داشتن کارت پایان خدمت یا معاف از خدمت برای آقایان) در آزمون استخدامی ماده ۲۸ شرکت کند و در صورت پذیرفته شدن و انجام مصاحبه حضوری (عمومی و تخصّصی) و گذراندن دوره مهارت آموزی (به مدت ۶ ماه تا ۱ سال) می تواند به استخدام آموزش و پرورش درآید. اما برگزیدن شیوه نخست در انتخاب دبیری عربی عاقلانه تر و سودمندانه تر است؛ زیرا در صورت قبولی در دانشگاه فرهنگیان دیگر نیازی به (گذراندن خدمت سربازی برای آقایان) و شرکت در آزمون استخدامی نیست و از طرفی هم از بدو ورود به این دانشگاه دوره های تحصیلی جزء سوابق تدریس و بیمه شما محسوب خواهد شد.
از آنجا که درس عربی یک درس به هم پیوسته، به این معنی که از سال اول راهنمایی یا متوسطه نخست تا پایان دبیرستان یا دورهی دوم متوسطه تدریس می شود (برخلاف درس هایی مانند آمادگی دفاعی که تنها پایه های نهم، دهم نظری و دوازدهم فنی و حرفه ای-کاردانش تدریس می شود) یک درس مهم در مدرسه به شما می رود، پس هم در دوره متوسطه اول و هم متوسّطه دوم (در همه رشته ها) نیاز به تدریس و به تبع آن نیاز به معلم عربی خواهد بود.
به دلیل دشواری و پیچیدگی خاص زبان عربی، بسیاری از دانش آموزان با یادگیری این درس مشکل اساسی و جدّی دارند. به همین سبب بسیاری از خانواده ها برای پیشبرد سطح تحصیلی فرزندان خود نیاز به معلم خصوصی خواهند داشت. تدریس خصوصی به دو صورت حضوری و مجازی (از طریق کلاسهای برخط یا آنلاین و با استفاده از نرم افزارهای مخصوص مانند skyroom، adobe connect) انجام می شود.
یکی دیگر از جنبه های شغلی درس عربی تدریس در آموزشگاه هایی است که تقریبا در همه شهرهای کوچک و بزرگ وجود دارد. برخی از دانشآموزان برای رفع اشکال یا گذراندن اوقات تابستان جهت آمادگی برای آزمون سراسری معمولاً به کلاس هایی که در این آموزشگاه ها برگزار می شود مراجعه می کنند.
امروزه در کنار کتاب های درسی کتاب های زیادی تحت عنوان کتاب های کمکآموزشی از سوی سازمان های خصوصی چاپ و منتشر می شود. از آنجایی که درس عربی درس دشواری است، کتاب های کمک آموزشی بسیار زیادی (در مقاطع اول و دوم متوسطه و همچنین برای رشته های گوناگون) نوشته می شود که برای نگارش آن به نویسنده و ویراستار نیاز می باشد.
بسیاری از اشخاص به دلیل مسافرت به کشورهای عربی یا ادامه کسب و کار در آن سرزمین و یا جهت تعامل با عرب زبانان در بخش های مختلف تولید و صادرات نیازمند فراگیری زبان عربی هستند. مکالمه در کلاس های آموزشی هم می تواند به زبان فصیح یا رسمی باشد و هم به زبان عامیانه یا گفتاری.
پس از انتخاب رشته زبان و ادبیات عربی و گذراندن مقاطع مختلف آن و بعد از دریافت مدرک دکتری در این رشته، فرد دانش آموخته می تواند به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه های متقاضی یا استاد حق التّدریس فعالیت کند (که البته عضو هیئت علمی شدن دشواریهای خاص خود را دارد ولی حقوق و مزایای آن نسبت به حق التدریسی بسیار بیشتر است).
هر ساله از طرف این دو دستگاه آزمون سراسری جهت استخدام نیروی رسمی کار برگزار میشود که پس از قبولی و انجام مصاحبه حضوری فرد به عنوان نیروی رسمی می تواند فعالیت کند.
یکی دیگر از جنبه های اقتصادی و شغلی پس از فراگیری زبان عربی فن ترجمه است که بازار کار آن در برخی از شهرها و مراکز استان ها چشمگیر است. ترجمه شاخه های مختلفی دارد که در ادامه چند مورد را بیان می کنیم:
الف) ترجمه کتاب و مقاله:
فرد مترجم می تواند کتاب های عربی (قدیم یا معاصر) و مقالات گوناگون را در زمینه هایی که تخصص دارد به فارسی ترجمه و سپس چاپ و منتشر کند و از مزایای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی آن برخوردار شود.
ب) ترجمه اسناد(رسمی و غیررسمی):
مانند شناسنامه، گذرنامه، روادید، کارتها و… .
ج) ترجمه شفاهی:
البته این شاخه از ترجمه نیازمند توانایی و مهارت بسیار بالایی است.
د) ترجمه روزنامه ها، مجله ها و نشریه ها:
شخص می تواند به عنوان مترجم یا محقق فعالیت کند.
این دستگاه نیز مانند سفارتخانه و وزارتخانه برای جذب نیروی کار به ویژه در ارتباط با کشورهای عربی که جایگاه زیارتی خاصی دارد(مانند شهر مکه در عربستان یا شهرهای دمشق در سوریه و شهرهای عراق که ائمه معصومین در آنجا به خاک سپرده شده اند) آزمون های استخدامی برگزار می کند که پس از قبولی و مصاحبه می توان در آن فعالیت کرد.
به عنوان مترجم (همزمان)، گوینده خبر یا مجری به ویژه در شبکه های عربی داخل ایران مانند: الکوثر، العالم و… نیز می توان فعالیت کرد.
اگر شخص در ترجمه زبان عربی به توانایی بسیار بالایی رسیده باشد، پس از شرکت در آزمون های اداره فنی قوه قضائیه، در صورت کسب موفقیت می تواند به عنوان مترجم رسمی دادگستری مجوز تاسیس دارالترجمه را بگیرد. البته دایره این کار بسیار محدود بوده و هرسال این دستگاه به تعداد محدودی از متقاضیان مجوز می دهد.
همانگونه که پیشتر نیز گفته شد به علت وجود بسیاری از اماکن مقدس در کشورهای عربی برخی از مؤسّسات کاروان هایی را جهت سفرهای زیارتی اعزام می کنند. کشورهای عربی افزون بر دارا بودن اماکن زیارتگاهی، از جاذبه های گردشگری نیز برخوردار هستند که همین موضوع انگیزه ای است برای سفرهای سیاحتی (گردشگری). جهت تحقق هر دو نوع از این سفرها به مترجم برای رزرو هتل، بازدید از بخش های مختلف، ورود به فرودگاه و خروج از آن و مسائل دیگر نیاز است.
از آنجایی که کشور ما دارای بیمارستان های بسیار پیشرفته و همچنین پزشکانی بسیار توانمند است، بیماران کشورهای عربی (به ویژه کشورهایی مانند: امارات، عمان، قطر، کویت و…) به دلیل برخورداری از سرمایه های فراوان، جهت انجام درمان به ایران مهاجرت می کنند که برای گذراندن مراحل اداری نیاز به مترجم خواهند داشت.
حال که مختصری با گرایش ها و بازار کار زبان عربی، آشنا شدید بهتر است، اصول انتخاب رشته درست و اصولی را هم فرا بگیرید تا در انتخاب رشته خود موفق باشید. ما در نوشته ای با عنوان انتخاب رشته کنکور سراسری به این مهم پرداخته ایم.
اطلاعات شما هرگز با هیچ شخص ثالثی به اشتراک گذاشته نمی شود